www.baltofilm.fora.pl

Iditarod

Wilk [wilk szary]:

Opracowano: na podstawie wikipedii

[canis lupus] – ssak drapieżny z rodziny psowatych. Zamieszkuje lasy, równiny, tereny bagienne oraz góry. Zwykle terytorium zajmowane przez watahę obejmuje od 100 do 300 km2 i zależna jest ona od dostępności pokarmu i terenu. Może występować współużytkowanie przez dwie różne watahy. Dobry wędrowiec, dziennie potrafi bez problemu pokonać kilkadziesiąt kilometrów, w ciągu dwóch tygodni nawet 600.

Stada [watahy] liczą do 20 osobników, zwykle są mniejsze, składają się zasadniczo z part rodzicielskiej, młodych, czasem części wilków z poprzedniego miotu. System komunikacji jest bardzo dobrze rozwinięty, zarówno poprzez mowę ciała, substancje chemiczne, jak i odgłosów [n.p. wycie].
Żywią się głównie średniej i dużej wielkości ssakami kopytnymi, także zwierzętami, czasem padliną. Duża wataha potrafi zaatakować duże ssaki, lub stado. Potrafią zjeść ryby. W wyjątkowych wypadkach braku pokarmu i konieczności mogą zaatakować ssaki hodowlane.

Występowanie i środowisko:
Wilk szary zamieszkuje Azję, północne tereny Europy i Ameryki Łacińskiej. Najwięcej z nich żyje w Kandzie, Rosji i na Alasce. W Europie m.in.: w Rumunii, a także w Skandynawii, Polsce, Ukrainie, Słowacji czy Włoszech. W Polsce ostoją wilków są Karaty i Pogórze Karpackie, potem Roztocze i puszcze północno wschodniej Polski. Dawniej następowały migracje z terenów sąsiednich, obecnie jest ona znacznie ograniczona. Liczebność wilków w Polsce szacuje się na ok 550 – 680 szt. Dużym problemem jest kłusownictwo.

Historia:
Pierwszym prawdziwym przodkiem wilka był prawdopodobnie Canis edwardii żyjący ok. 2 mln lat temu. Dał on początek wszystkim obecnie żyjącym gatunkom wilków. Tylko część z nich przetrwało ostatnie zlodowacenie. Najbliższymi krewnymi jest kaberu, wilk czerwony, kojot szakal złocisty.

Charakterystyka:
Samce wilków [basiory] są większe od samic [wadery] o około 20 – 25%. Długość ciała wilków wynosi zwykle od 100 – 130 cm [bez ogona, stanowiącego nawet 1/3 długości ciała zwierzęcia. Posiadają tzw. gruczoł fiołkowy.
Wysokość w kłębie samiec: [zwykle] 70 – 85 cm, samica 60 – 75 cm
Długość ciała: zwykle 100 – 130 cm, bywa, że nawet 160 cm
Długość ogona: 30 – 50 cm
Masa ciała: zwykle: samiec: 45 – 60 kg , samica: 30 – 50 kg.
Długość wilczego tropu to ok. 10 do 14 cm, przy szerokości 8 – 9 cm. Przednie nogi są wbite w wąską klatkę piersiową, łokcie skierowane do wewnątrz, stopy na zewnątrz, co daje możliwość stawiania nóg leżących po jednej stronie ciała w tej samej linii. Tylne łapy są mniejsze o ok. 1 – 2 cm.
Pokrywa włosowa to dwa rodzaje włosów – długie i sztywne, zapewniające dobre odprowadzenie wody, oraz krótszego podszerstka, zapewniającego izolację termiczną. Pasmo długich włosów przebiegające od karku po barki – tworzy coś na kształt grzywy. Kolor sierści jest zróżnicowany: od czarnych, przez, szare i brązowe do białych
Dorosły wilk ma 41 zęby, których długość dochodzi do 27 mm, kły nawet 57 mm. Wzór zębowy dorosłego osobnika to 3I / 1C / 4P / 2M w każdej połówce szczęki i 3I / 1C / 4P / 3M w każdej połówce żuchwy. Po 10 roku życia następuje powolne ścieranie kłów, co w ekstremalnych sytuacjach może doprowadzić do śmierci głodowej. Nacisk szczęki dorosłego osobnika dochodzić może do 15 kg/cm2. Żołądek ma pojemność ok. 9 litrów
Długość życia w naturalnych warunkach to zwykle 12 do 16 lat, w niewoli – 20. Płodność uzyskują około 2 – 3 roku życia, pozostają płodne nawet do 10, a w wypadku samców, jeszcze dłużej. Ruja występuje pod koniec zimy, ciąża zaś trwa ok. 60 – 65 dni. Rozmnaża się zwykle tylko para alfa. W jednym miocie rodzi się od 4 do 7 wilcząt. Młode rodzą się ślepe i wymagają stałej opieki. Oczy otwierają po ok. 12 – 15 dniach, w pierwszym okresie matka je karmi nie opuszczając legowiska, zaopatrzeniem w pokarm rodziny zajmuje się samiec. Śmiertelność podczas pierwszego roku wynosi ok. 50 do 85%. Młode zaczynają polować dopiero po zmianie uzębienia.
Dziennie potrafi przebyć nawet do 70 km, średnio 20, rekord zaś to nawet 160 km. Przez krótki czas, potrafi rozpędzić się do 60 km, zwykle prędkość to ok. 8 km/h. Cała wataha potrafi się poruszać jednym śladem, nazywa się to sznurowanie.

Środowisko:
Żyje w lasach, równinach, pustyniach, górach czy bagnach. Jest gatunkiem mającym swoje terytorium. Wyznacza rewir – terytorium, należące stricte do niego i nie dopuszcza na niego osobników z innych watah. Do życia potrzebuje średnio 1,3 kg mięsa [ze skórą i kośćmi dziennie] Żywi się głównie małymi zwierzętami: gryzonie, zające, borsuki, ptaki.... nie gardzi także bezkręgowcami. Zdarza się jednak kiedy warunki i liczebność watahy pozwalają, że atakuje duże zwierzęta zwykle kopytne: jelenie, dziki, sarny, łosie. Po dłuższej głodówce jednorazowo potrafi zjeść nawet 10 kg pokarmu [dotyczy to dużych ras północnych]. System pokarmowy dopasowany jest zasadniczo do diety mięsnej, czym różni się nieco od psów..
Badacze oceniają, że bywa iż czasem ledwie jeden na kilkanaście – dwadzieścia ataków na duże zwierzęta kończy się sukcesem, zwykle ich ofiarą padają słabsze, ranne lub chore osobniki.

Zachowanie:
Stado wilków [wataha] składa się z kilku zwykle 6 – 8 osobników, choć na Alasce i północno zachodniej Kanadzie spotykane są watahy liczące nawet 20 wilków. Watahą dowodzi najsilniejsza para [alfa] – czyli basior i wadera, która jako jedyna ma prawo do rozmnażania się, zaś resztę stada tworzą osobniki w jakiś sposób z nimi spokrewnione. Każdy wilk ma swoją pozycję w stadzie, swoją rolę, która wyznacza zarówno kolejność pożywania się jak i n.p. rolę w polowaniu. Młodymi wilkami opiekuje się cała wataha, zaś po osiągnięciu dojrzałości płciowej młode same są zwykle przeganiane. Wymierzeniem kar zajmuje się drugi samiec w hierarchii. Odbywa się to poprzez symboliczne włożenie głowy karanego w pysk osobnika karzącego

Znakowanie terenu:
Wilki posiadają duże i mocne gruczoły zapachowe. Znakują nimi zarówno swój teren, jak i poszczególne osobniki w stadzie, by miało ono w miarę jednolity zapach. Do znakowania używają także moczu i kału. Z racji bardzo dobrze rozwiniętego zmysłu węchu, po zapachu potrafią odczytać siłę stada, czas kiedy było, a także ocenić kto go zostawił...

Odgłosy i porozumiewania się:
Wilki używają zarówno sygnałów dźwiękowych [szczekania, wycia, warczenia, skomlenia czy pisków], jak i tzw. mowy ciała. Za pomocą pojedynczych lub złożonych znaków potrafią przekazać całą gamę zachowań i informacji zarówno w kontaktach wilk – wilk, jak i wilk – stado. Wycie zwykle jest słyszalne z ok. 2 – 3 km.
Polowanie:
Wilki rozpoczynają polowanie wieczorami, może ono trać nawet całą noc. Mimo wielu różnych wersji, sam schemat jest zwykle podobny. Najpierw jedne wilki znajdują ofiary [tropią je], inne płoszą stado i wybierają potencjalne ofiary, następnie gonią je w stronę pozostałej części watahy.

Ataki na zwierzęta hodowlane
Wilki zasadniczo nie atakują zwierząt hodowlanych, dopóki jest pod dostatkiem pokarmu. Część watah może się jednak wyspecjalizować w atakach na słabo zabezpieczone hodowle, mimo powszechności zwierzyny łownej. Wbrew powszechnej opinii nie jest skutecznym odstrzeliwanie, gdyż może zostać zaburzona struktura stada, co tym bardziej zwiększyć może zagrożenie dla zwierząt hodowlanych, gdyż mogą nie poradzić sobie z dzikimi zwierzętami. By zabezpieczać się przed ich atakami pasterze i hodowcy poprzez selektywne rozmnażanie doprowadziły do powstania ras takich jak akbash dog, maremma, czy kuvasz, które miały chronić stada.

Podgatunki: [w sumie 26 współcześnie żyjących, w tym m.in.]
- wilk polarny [canis lupus arctos] , zasięg: Kanada. Grenlandia
- wilk kanadyjski / wilk mackenzie [canis lupus occidentalis] ; Kanada, Alaska
- wilk leśny [canis lupus nubilis] ; Stany Zjednoczone, Kanada, Alaska
- wilk wschodni [canis lupus lyacon] ; Stany Zjednoczone, Kanada
- wilk meksykański [canis lupus baileyi] ; Stany Zjednoczone, Meksyk
- wilk euroazjatycki [canis lupus lupus] ; Europa, Azja
- wilk tybetański [canis lupus laniger]; Tybet, Indie, Bhutan, Chiny, Mandżuria, Mongolia, Rosja
- wilk syberyjski [canis lupus albus] ; Finlandia, Azja
- wilk italijski [canis lupus italicus] ; Włochy, Szwajcaria
- wilk arabski [canis lupus arabs]; Izrael, Oman, Jemen, Jordania, Arabia Saudyjska
- wilk rosyjski [canis lupus communis] ; Rosja
- wilk kaspijski [canis lupus cubanesis] ; Rosja
- wilk egipski [canis lupus lupaster] ; Egipt, Etiopia
- wilk południowoazjatycji [canis lupus pallipes] ; Izrael, Półwysep Arabski, Pakistan
Podgatunki wymarłe:
- karłowaty wilk japoński , karłowaty wilk z Honsiu [canis lupus hodophilax lub canis hodophilax] ; Japonia ; [wymarł] 1905
- wilk Ezo, wilk z Hokkaide [canis lupus hattai lub canis hattai] ; wyspa Hokkaido ; 1889
- wilk trzcinowy , węgierski wilk trzcinowy [canis lupus minor] ; Austria, Węgry ; 1950

Formy udomowienia wilka:
- pies domowy [c. l. familiaris] – udomowiona forma pochodząca od kilku podgatunków wilka
- dingo [c. l. dingo] – zdziczała australijska forma psa domowego, przybył kilka tysięcy lat temu z Indonezji, pochodzi od wilka indyjskiego
- śpiewający pies z Nowej Gwinei [c. l. hallstromi] jedna z pierwotnych ras psów, które zostały przywiezione na Nowa Gwineę kilka tysięcy lat temu. Przez izolację stały się odrębną i pierwotną rasą psa. Z punktu widzenia genetyki nie są psem domowym, lecz jednym z najbardziej unikalnych podgatunków wilka.

Wilki a psy
I wilki i psy pochodzą z tej samej odnogi rewolucyjnej. Udomowienie nastąpiło stosunkowo niedawno bo ok 15 – 8 tys lat p.n.e., prawdopodobnie na terenie Azji. Wilk różni się od psa m.in. szerszą głową, szerszym czołem, wysklepionymi łukami jarzmowymi, mocną żuchwą, krótszymi uszami, skośnie osadzonymi oczami, większym mózgiem, dłuższymi nogami, szerszymi łapami, wąską klatkę piersiową, gruczołem fiołkowym, umaszczeniem [choć jest zmienne]. Wyjątkiem wśród psów jest czechosłowacki wilczak, który ma wszystkie cechy wilka, choć sam powstał ze skrzyżowana wilka europejskiego i owczarka niemieckiego

Krzyżówki wilka i psa
Materiał genetyczny jest na tyle wspólny, ze mogą się one krzyżować, zaś potomstwo nadal pozostaje płodne. Zwykle dzieje się tak w warunkach naturalnych pomiędzy wilkami i zdziczałymi psami [kiedy n.p. jest rozbita wataha, brak możliwości rozmnażania w obrębie własnego gatunku], oraz w hodowlach – sprowokowane przez człowieka. Powstaja wówczas osobniki zwane wolfdogami [Saarlooswolfhond, lub czechosłowacki wilczak] lub hybrydami. Przejęły one po swych dzikich przodkach potrzebę dominacji, terytorialność i chęć do polowań. Źle wychowywane mogą przysporzyć wiele problemów, choćby traktują inne psy lub domowników konkurentów w stadzie. Także po wilkach dziedziczą chęć znakowania moczem swego terytorium, kopania czy niszczenia przedmiotów. Półwilki bywają nielegalnie hodowane do zakazanych często walk psów. Czechosłowacki wilczak jest na przykład bardzo mocno związany ze swoim opiekunem. Pokrywa włosowa jest zwykle ciemna lub szara

Ataki na ludzi
Dzieje się tak tylko w wyjątkowych wypadkach, kiedy ich naturalna baza żywieniowa zostaje całkowicie zniszczona przez ludzi, a nie ma gdzie szukać nowych terenów. Wyjątkowe i ekstremalne wypadki to traktowanie człowieka jako naturalnego pożywienia. Takie osobniki są zwykle zabijane. Od roku 2000 zanotowano około 20 przypadków śmierci w wyniku ataków wilka na człowieka. O wiele większym zagrożeniem są ataki wilków spowodowane przez wściekliznę.
Osobną sprawą były wypadki ataków w czasie wojny, kiedy wilki mają do czynienia z dużą ilością ciał, nie pogrzebanych, ofiar walk. Działo się tak n.p. w czasie I w.ś. w okolicach Wilna, Kowna czy Mińska. Podobne wypadki zdarzały się także w ogarniętej rewolucją Rosji. Pojedyncze wypadki ataków dotyczą także krzyżówek psa i wilka.

Ochrona:
Wymieranie wilka szarego związane jest z zajmowaniem jego terenów przez ludzi. W Polsce wilk podlega ścisłej ochronie, choć do roku 1975 istniała nagroda ustanowiona za zabicie wilka, lub zabranie szczeniąt z nory. Obecnie wilk nie jest już zwierzęciem łownym, polowania są zakazane, zaś jego odstrzał może być legalny tylko w wyjątkowych warunkach.
Także prawo międzynarodowe dokładnie określa status wilka [m.in konwencje: berneńska, waszyngtońska, dyrektywa siedliskowa, czy czerwona lista IUCN

Reintrodukcja:
Jest to sztuczne przywracanie wilka na tereny na których został wytępiony. Przywrócono je m.in. w Europie czy USA na terenach: Skandynawii, Danii, Niemiec, Włoch, Szkocji, czy Polski, a także [USA]: Yellowstone, Idaho czy Arizonie.

Polowania:
W Europie w wyjątkowych wypadkach, w USA – zakazane w 48 stanach, na Alasce zakazane od kilku ostatnich lat [w wyniku referendum], wcześniej dozwolone jedynie z samolotu. Obecnie ten sposób wykorzystuje się ten sposób by obserwować, zaś polowanie odbywa się po wylądowaniu w "tradycyjny" sposób. W Rosji wykorzystuje się charty, w Azji zaś – specjalne szkolony podgatunek orła przedniego. Na wilki "polują" też naukowcy – zwykle są łapane w klatki, lub usypiane. Pobierają oni próbki krwi, skóry, czasem znakują lub montują specjalne nadajniki mające na celu ułatwienie lokalizacji. Są one wykorzystywane jedynie do celów naukowych

Legeda i kultura:
W wilkach dostrzegano wszystko to co w nich jest: niezależność, wytrwałość czy siłę. W różnych kulturach mają różą pozycję. To wilczyca żywiła założycieli Rzymu, to wilk jest w herbach wielu ludów czy kilku narodów. Są one strażnikami miejsc świętych
W Europie postrzegany jest różnie. W życiu – jak najgorzej, choć w mitologiach ludów północy n.p. wcielenie się w postać wilka było wielką nagrodą dla wojownika, który zmarł lub zginął.. Szamani wykorzystywali jego kły, wśród wielu wielkich chrześcijaństwa utożsamiany jest z diabłem. Jest popularną postacią